ŞAFAK TÜKLE: Türkiye ve Libya arasındaki ekonomik ilişkileri konuşacağız. Sayın seyirciler, son dönemde hem jeopolitik hem de enerji alanında en sık konuştuğumuz ülkelerden biri Libya. Şimdi ihracatın yıldızlarından Türkiye ve Libya arasındaki ekonomik ilişkileri ele alacağız. Son döneme baktığımızda 2019 verisi ile başlayalım. 2019’da Libya’ya 1,9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirildi. 2020’nin ilk 5 ayında 590 milyon dolar değerinde ihracat yapıldı. Libya’ya çok geniş yelpazede ürün gönderiliyor. Yaş sebze ve meyve, kimyevi ürünler, hazır giyim, mobilya, mücevher, bu ürünler arasında yer alıyor. Biz şimdi son dönemlerdeki gelişmeleri ele alacağız. Konuğumuz bu noktada bize eşlik edecek. İki ülke arasındaki ilişkileri konuşacağız. Konuğumuz, DEİK Türkiye-Libya İş Konseyi Başkanı Murtaza Karanfil. Hoş geldiniz Murtaza Bey,
MURTAZA KARANFİL: Hoş bulduk Şafak Hanım, teşekkürler.
ŞAFAK TÜKLE: Ben şimdi son rakamları aktardım. 2019 ve ilk 5 aylık rakamları efendim. Murtaza Bey, son rakamları değerlendirerek başlayalım. Türkiye ve Libya arasındaki ekonomik ilişkileri, bu son verileri nasıl değerlendirmek gerekir.
MURTAZA KARANFİL: 2018-2019 verilerine baktığımızda yüzde 30’luk bir artış var. Aslında Libya'da istikrarın gelişmesiyle birlikte ihracatın arttığını görmekteyiz. Bunu 2013 yılı verilerine baktığımızda 2,7 milyar dolara ulaşmış bir ülke olarak, 2000’li yıllarda 96 milyon dolardan aldığımız bir ihracat rakamlarından bahsetmekteyiz. 2020 yılı için biliyorsunuz, pandemi bir sürü ticari hesaplamaları alt üst etti. Libya’yı sadece Libya ile sınırlı görmüyoruz. Biz Libya’yı Afrika’ya açılan bir kapı olarak görüyoruz. Libya'daki ihracatımız orta ve uzun vadede 10 milyar dolar seviyelerine çok rahat çıkabilir.
ŞAFAK TÜKLE: Orta ve uzun vadede hedef 10 milyar dolar dediniz. Peki bu hedefe giderken şu andaki son tabloları ve iki ülkedeki siyasi ilişkileri göz önünde bulunduracak olursak hangi alanlar ön plana çıkacak? Hedef, hangi alana yatırım yapıldığı takdirde orta ve uzun vadede elde edilebilir?
MURTAZA KARANFİL: Libya’dan Afrika’ya bir lojistik aktarım merkezi olabilir. Özellikle biliyorsunuz 2010 yılından beri müteahhitlik sektörümüz Libya'da durmuş seviyede. Müteahhitlik sektörümüzün başlaması ile buna ilişkin 15 Ağustos’tan önce bu haberi ilan etmek istiyorum. 2,5 yıldır görüşmeleri süren müteahhitlerimizin alacakları ile ilgili bir metnimiz var. 15 Ağustos’tan önce muhtemelen imzalanacak, geçmişteki alacaklar ile zarar tazminleri bir sürece girecek. Bununla birlikte müteahhitlik sektörünün başlamasıyla birlikte Libya’daki ihracatımızın katlanarak artacağını hesaplamaktayız. Çünkü müteahhitlik demek, oraya inşaat yan malzemeleri, demir-çelik, çimento, mobilya, dekorasyon malzemesi demektir. Şunu unutmayalım ki, Libya 6,5 milyon nüfusuyla 1,5 yıldır başkentin kuşatılmış olduğu kuşatmadan 1 aydır çıkmış bir ülke. Biz Libya’da 2019 yılında 2 milyar dolar ihracat yaptıysak, Libya’nın istikrarıyla birlikte 10 milyar dolara çıkartabiliriz.
ŞAFAK TÜKLE: Peki efendim, 15 Ağustos’tan önce imzalanacak bir anlaşma olacağını ve müteahhitlerin mağduriyetlerini gidereceğini mi anlamamız gerekiyor? Bununla birlikte alt sektörleri de hareketlendirecek bu açıklamalarınızdan bunları mı anlamamız gerekiyor?
MURTAZA KARANFİL: Doğrudur. Libya’nın Tunus sınırından Sirte kentine kadar güvenli olduğu gözlemlenebiliyor. Muhtemelen 1-2 ay içerisinde çözüme kavuşacak. Libya’da ihracatı artırmanın bir yolu da Afrika’ya açılan bir kapı olarak görmemizdendir. Çünkü bugün Afrika’ya sattığımız bir ürün, Süveyş Kanalı'ndan ya da Cebeli Tarık tarafından dolaşıp oradan Afrika’ya ulaşımı 1,5-2 ay sürebiliyor. Ürünleri, istikrarın oluşmasıyla birlikte Libya üzerinden 3 günlük deniz mesafesiyle gönderip Libya’dan Orta Afrika’ya 1 hafta içerisinde ulaştırma imkânımız var. Pandemiden dolayı biliyorsunuz ki bizim ciddi rakibimiz Çin ve İtalya’dır. Muhtemelen Libya, ticaretini pandemiden dolayı yakın ülkelerle sürdürecektir. Burada coğrafi konum olarak bizim avantajımız mevcuttur. Bu da bizim ihracatımıza katkı sağlayacaktır.
ŞAFAK TÜKLE: Peki efendim Türk müteahhitler şunu diyebiliyor mu: Ben inşaat malzememi Türkiye’den alacağım, fayansımı Türkiye’den tedarik edeceğim diyorlar mı?
MURTAZA KARANFİL: Şafak Hanım, Türkiye iş yapma kabiliyetinin gelişmiş olduğu bir ülke enerji ve müteahhitlik başta olmak üzere birçok alanda hayata geçirdiği projelerle ispat etti. Enerji konusunda başlatılan süreç sadece Türkiye için değil Libya için de son derece sevindirici. Libya kamuoyunda şu anda şöyle bir algı oluşmuş; biz 9 yıldır bir bilinmez içinde, Kaddafi 17 Şubat devriminden sonra bilinmezlik içerisindeydik ancak Türkiye geldi, haklı ve haktan yana aldığı tavırla bizi kurtardı. Gerçekten Libya’da bu algı oluşmuş durumda. Dolayısıyla Türk müteahhitlik sektörünün özellikle edindiği tecrübelerle birlikte Libya’da iş yapmaması için bir engel yok.
ŞAFAK TÜKLE: Az önce Çin ve İtalya’ya dikkat çektiniz. Bu iki ülkenin hakimiyeti noktasında farklı sektörler var mı? Onlar da hakimiyet kurma içerisinde mi?
MURTAZA KARANFİL: Şu an biz onlara göre daha avantajlı bir konumdayız. Çünkü biliyorsunuz, Libya Trablus kuşatmasında yaptığımız askeri danışmanlık müzakeresinde ve Akdeniz ve Doğu Akdeniz'de deniz yetki sınır müzakeresi neticesinde Libya üzerinde yetkimiz son derece yüksektir. Dolayısıyla müteahhitlik sektörümüzün de Libya’daki deneyimi, Libya’nın kültürünün bilmesi, Libya’da nasıl iş yapılır, eksikler nedir; bir altyapı birikimi var. Dolayısıyla biz bugün bir Çin'e, bir İtalya’ya göre daha avantajlıyız. Şu anda Libya’da önemli bir sorun olan elektrik problemi var. Çünkü Libya'da şu an 8-10 saati bulan elektrik kesintileri mevcut. Bu da yeniden yapılanma aşamasında olan bir ülkenin iş yapma süreçlerini sekteye uğratıyor. Varlık içinde yokluk yaşayan bir toplumun en doğal ihtiyacıdır. Libya enerjiye kavuşmak, elektrik kesintilerini bertaraf etmek için hızlı bir çözüm arayışı içindedir. Türkiye’den şirketleri davet edip Türkiye’den bu çözümü istemiştir.
ŞAFAK TÜKLE: Peki efendim, Libya için 3 önemli başlık mevcuttur. Türkiye’de Libya ile ilişkiler nasıl daha fazla geliştirilebilir? Ortak sanayi tesisleri ön plana çıkıyor. Serbest Ürün Dolaşımı, önemli bir diğer konu. Türk Standartları Enstitüsü'nün Libya’da akredite edilmesi de öne çıkan bir diğer konu. Peki Murtaza Bey siz katılıyor musunuz? Hedefe giden yolda ticaret hacmimiz nasıl arttırılır?
MURTAZA KARANFİL: DEİK Türkiye-Libya İş Konseyi olarak bu hafta Türk Standartları Enstitüsü kurumunun Libya’da akredite edilmesi için gerekli çalışmaların başlatılmasını bakanlığımızdan istedik. Serbest Ürün Dolaşımı'mız için bakanlığımıza bir yazı yazıyoruz. İki ülke arasındaki serbest ürün dolaşımı olmazsa olmazlarımızdan biridir. Libya’da lojistik merkezlerin kurulması ile birlikte ben oraya olan ihracatımızın katlanarak artacağı inancındayım. Libya’yı sadece ihracat yapılan bir ülke olarak görmeyelim. Libya aslında üretim tesislerini kuramamış, yurtdışından ithal eden ama kendi dinamiklerinde cazibesi olan bir ülke. Şöyle anlatayım müsaadenizle; özellikle enerji maliyeti ağırlıklı olan üretimler Libya’da çok uygun maliyetlerle üretilebilir. Özellikle hammadde Libya’da varsa bu maliyeti daha çok düşürüyor. O ürünü sattığımız ülke lojistiği Libya’ya daha yakınsa, daha da cazip hale getiriyor. Biz "Libya’da istikrar Türkiye’de iş" söylemiyle yola çıktık. Türkiye bugüne kadar gittiği ülkelerde sürekli haktan ve haklıdan yana tavrını koymuştur. Bu tavrımızı Libya’da da koyduk. 15 Ağustos’tan önce müteahhitlik sektörümüzün 4 milyar dolarlık sorunu çözülürse, müteahhitlik sektörümüzün Libya’da işe başlamasıyla birlikte umarım yakın bir süreçte 10 milyar dolar rakamlarına ulaşırız.
ŞAFAK TÜKLE: Peki efendim, süreçleri takip ediyor olacağız. Sizlerden de detayları dinlemeye devam ediyor olacağız. Murtaza Karanfil, çok teşekkür ederiz aktardıklarınız için.
MURTAZA KARANFİL: Ben teşekkür ederim, Şafak Hanım.
ŞAFAK TÜKLE: Sağ olunuz efendim, Türkiye-Libya İş Konseyi Başkanı Murtaza Karanfil, bize eşlik etti ve önemli bir tarih verdi. 15 Ağustos dedi. 15 Ağustos’tan önce Libya’daki müteahhitlerin mağduriyetlerini giderecek olan anlaşmaya imza atılabilir, dedi. Bu not, bizim için ihracatın yıldızlarına düştü. Bize de açıklamış oldu.
